Zapobieganie i leczenie otyłości wymaga podejścia holistycznego, które polega zarówno na promowaniu aktywności ruchowej, jak również zmianie nawyków żywieniowych. Modyfikacje w zakresie stylu życia powinny być wdrażane stopniowo, co umożliwi adaptację dziecka do nowych zwyczajów. Kwestie związane z optymalnym rodzajem wysiłku fizycznego i adekwatnym postępowaniem dietetycznym omówią Olga Lipczyńska – trener personalny oraz dr n. med. Angelika Kargulewicz – dietetyk.
Prezentujemy drugą część artykułu, poświęconą zagadnieniom dietetycznym. Pierwsza część – poświęcona aktywności fizycznej znajduje się tutaj.
Nawyki żywieniowe dzieci sukcesywnie ulegają pogorszeniu. Według amerykańskich badań nawet 1/3 najmłodszych nie spożywa codziennie ani jednej porcji warzyw, a jedynym konsumowanym „warzywem” są frytki. Wraz z wiekiem tendencja do pogarszania jakości diety nasila się. Dzieci spożywają o ok. 30% energii więcej niż potrzebują, a preferowane przez nie produkty spożywcze to zazwyczaj napoje wysokocukrowe, przekąski oraz żywność przetworzona. Dzieci nie jadają też śniadań, co nadrabiają często nadwyżką kaloryczną przyjmowaną w godz inach popołudniowych.
Z problemem nadmiernej konsumpcji wiąże się również zwiększone ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych. Okazuje się, że w większości przypadków to właśnie nadmierna podaż kilokalorii w stosunku do wydatków energetycznych skutkuje rozwojem hipercholesterolemii wieku dziecięcego. Podstawowym krokiem terapeutycznym jest zmiana stylu życia, w tym wykreowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Warto wspomnieć, że zdolność w zakresie samoregulacji odnośnie do spożywanych pokarmów rozwija się już w okresie niemowlęcym, i tutaj naturalny sposób karmienia (pokarm mat- ki) ma preferowany wpływ. Dzieci karmione mlekiem modyfikowanym mają również mniejszą ekspozycję na różnorodność smakową, co w przyszłości może skutkować mniejszym entuzjazmem przy rozszerzaniu diety o nowe artykuły spożywcze. Prawidłowe nawyki żywieniowe u dzieci kształtuje się zatem już od pierwszego dnia życia dziecka. Warto też mieć na uwadze, że przeciwdziałanie proliferacji adipocytów (namnażaniu komórek tłuszczowych) możliwe jest tylko w okresie dzieciństwa. Nadmierny rozrost komórek tłuszczowych w dzieciństwie będzie skutkował tendencją do nadwagi i otyłości w wieku dorosłym. Kluczowym aspektem jest więc unikanie przekarmiania dzieci w najwcześniejszym okresie ich rozwoju.
W kontekście leczenia otyłości dziecięcej niezwykle istotny jest czas – ważne jest stopniowe wprowadzanie zmian. Najlepszym sposobem kształtowania prawidłowych zwyczajów dietetycznych jest promowanie racjonalnej diety w środowisku, w którym dziecko przebywa (dom rodzinny, szkoła). W proces zmiany nawyków powinna być zaangażowana cała rodzina. Nie należy również modyfikacji żywieniowej nazywać „dietą”, ponieważ może się to kojarzyć z działaniem represyjnym. Okazuje się, że usilne zachęcanie do zdrowego odżywiania, wynagradzanie czy limitowanie nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Dzieci ściśle kontrolowane w konsekwencji rozwijają mniejszą zdolność do autoregulacji, a to z kolei intensyfikuje problem nadwagi i otyłości. Obecnie wskazuje się, że optymalnym sposobem wykreowania prawidłowych nawyków żywieniowych jest aktywne zaangażowanie dziecka w praktyczne działania (przykładowo wspólne przygotowanie posiłków), a także obserwacja prawidłowych wzorców w najbliższym otoczeniu dziecka (rodzice jako wzór do naśladowania w kontekście racjonalnej diety). Otyłość dziecięcą rozpoznaje się, kiedy masa ciała jest powyżej 97. centyla. Z kolei wartość między 90. a 97. centylem wskazuje na nadwagę. Rozpatrując rodzaj diety zalecanej dla otyłego dziecka, warto mieć na uwadze, że organizm najmłodszych jest w stanie ciągłego rozwoju fizycznego i umysłowego, tak więc typowe diety ubogoenergetyczne są w tym okresie niewskazane. Tłuszcze są niezbędne do rozwoju układu nerwowego, dlatego nie należy radykalnie ograniczać ich spożycia. Postępowanie dietetyczne dla dziec- ka z nadmierną masą ciała powinno polegać na modyfikacji jakości jadłospisu, a jednocześnie zapewniać optymalne zbilansowanie pod względem zawartości witamin i składników mineralnych. Należy ograniczyć pokarmy o wysokiej gęstości energetycznej, ale jednocześnie starać się uwzględnić preferencje smakowe dziecka.
Postępowanie dietetyczne w dwóch sytuacjach klinicznych
Opis przypadku nr I
Studium kliniczne (tabela 1): dziewczynka, 9 lat, masa ciała: 57,6 kg (> 97. centyla), wysokość ciała: 135 cm (50. centyl), aktywność fizyczna: niska.
Postępowanie dietetyczne: zamiana przetworzonych płatków śniadaniowych na płatki owsiane (owsianka, koktajl na bazie owoców jagodowych i banana, placuszki z płatków owsianych), uwzględnienie w jadłospisie pieczywa pełnoziarnistego o kontrolowanym składzie (maksymalnie cztery składniki: mąka, zakwas, woda, sól), dostarczenie tłuszczów roślinnych z jednoczesnym ograniczeniem zwierzęcych, zastąpienie słodyczy o wysokiej zawartości cukru i tłuszczów trans ciastkami pełnoziarnistymi często samodzielnie przy- gotowanymi, wprowadzenie do jadłospisu nabiału bez dodatku cukru (jogurt naturalny, kefir, maślanka naturalna), wdrożenie lubianych przez pacjentkę owoców i warzyw (np. pomidor, kiszony ogórek, jabłka, owoce jagodowe), ciekawe i smaczne dania obiadowe (np. cukinia zapiekana z mięsem, pomidorami i serem mozzarella, pierogi leniwe z mąki orkiszowej, makaron z twarogiem i owocami), wyeliminowanie słodkich napojów i słonych przekąsek, rezygnacja ze stosowania cukru do herbaty.
Efekty (tabela 1): masa ciała po okresie pierwszego roku wynosiła 43 kg (wartość między 90. a 97. centylem).
Opis przypadku nr II
Studium kliniczne (tabela 2): chłopiec, 8 lat, masa ciała: 47,3 kg (> 97. centyla), wysokość: 138 cm (wartość między 90. a 97. centylem), aktywność fizyczna: wychowanie fizyczne w szkole (4 h tygodniowo), trening piłki nożnej trzy razy w tygodniu (1,5 h – pojedynczy trening).
Efekty (tabela 2): stopniowa redukcja masy ciała. Dalsze sukcesy terapeutyczne zależą od długoterminowo wdrożonych zmian.
Podsumowanie
Modyfikacja stylu życia obejmująca odpowiednie postępowanie żywieniowe oraz aktywność fizyczną pozwala nie tylko na optymalizację masy ciała, ale również reguluje procesy metaboliczne. Na podstawie przedstawiony ch opisów przypadku można zaobserwować, że stopniowe zmiany, akceptowane przez dziecko i promowane w całej rodzinie, umożliwiają uzyskanie poprawy stanu odżywienia dziecka.
Bibliografia dostępna u autorki.
FOOD FORUM 3(17)/2017
http://www.zamow.food-forum.pl/prenumerata.html
Skomentuj